“Dames en heren, laat u vaccineren”
Dubbelinterview met prof. dr. G.G. Kenter en prof. dr. H.C. de Vries
Ruim 10 jaar na het verschijnen van het advies Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker is het tijd voor een update. Op 19 juni is het nieuwe advies Vaccinatie tegen HPV gepubliceerd. Belangrijkste boodschap: vervroeg de vaccinatieleeftijd voor meisjes, start met het vaccineren van jongens en geef spijtoptanten nog een kans. We spreken hierover met twee leden van de tijdelijke Commissie HPV: voorzitter prof. dr. Gemma Kenter, voormalig hoofd gynaecologische oncologie bij Amsterdam UMC, en commissielid Henry de Vries, academisch dermatoloog bij Amsterdam UMC en de SOA poli van de GGD Amsterdam.
“We hebben met het vaccin tegen HPV een geweldig gereedschap in handen om kanker te voorkomen.”
In 2008 werd al geadviseerd om meisjes te vaccineren tegen HPV. Nu wordt dat ook voor jongens geadviseerd. Waarom is dat belangrijk?
Gemma Kenter: In 2008 was de opdracht aan de commissie om advies te geven over bescherming tegen baarmoederhalskanker. We hebben toen niet gekeken naar andere kankersoorten die door HPV worden veroorzaakt. Inmiddels is de kennis op dat gebied enorm toegenomen. Maar ook de incidentie – hoe vaak de kankers voorkomen – neemt toe. Niet alleen bij vrouwen maar ook bij mannen.
Henry de Vries: We hebben met het vaccin tegen HPV een geweldig gereedschap in handen om die kankers zoals hoofd-halstumoren en anuskanker te voorkomen. In mijn praktijk als dermatoloog zie ik regelmatig mannen met een voorstadium van anuskanker. Dat betreffen vaak homoseksuele mannen die HIV geïnfecteerd zijn. Ik zie welke ellende dit met zich meebrengt. Ellende die valt te voorkomen met simpelweg vaccineren. Dat is een van de redenen om het ook voor jongens te adviseren.
Gemma Kenter: Daarnaast zien we voorbeelden uit andere landen waaruit blijkt dat, wanneer jongens ook worden gevaccineerd, de bescherming voor meisjes en vrouwen toeneemt. De groepsbescherming is dan groter.
Heeft het feit dat bepaalde vormen van kanker bij jongens veel zeldzamer zijn een rol gespeeld bij de commissie?
Henry de Vries: Ja daar hebben we het in de commissie zeker over gehad. In eerste instantie kijkt de commissie naar kosten en baten. Baarmoederhalskanker komt vele malen vaker voor. Toen het vaccin net op de markt was, was dat een reden om te starten met het vaccineren van meisjes.
Gemma Kenter: De collectieve ziektelast voor mannen is aanzienlijk kleiner, maar nog wel zodanig dat het echt zoden aan de dijk zet als je ook jongens vaccineert. In andere landen waar jongens en meisjes worden gevaccineerd zien we dat de bescherming heel hoog is. Tegelijkertijd zien we voorbeelden van landen waar de deelnamegraad van meisjes heel hoog is en er daarom wordt gekozen alleen meisjes te vaccineren. De toegevoegde waarde van het vaccineren van jongens is dus mede afhankelijk van de vaccinatiegraad van meisjes.
Henry de Vries: Daarmee zijn homoseksuele mannen nog niet beschermd. Die vormen een seksueel netwerk op zich. Om hen te beschermen moeten jongens ook gevaccineerd worden. Maar in Nederland zijn we vooralsnog ook nog niet in staat om heteroseksuele mannen en vrouwen voldoende te beschermen. In Australië wordt een vaccin gebruikt dat ook werkzaam is tegen genitale wratten. Daar ziet men – dankzij de hoge vaccinatiegraad – dat genitale wratten onder de heteroseksuele populatie helemaal verdwijnen. In Nederland lukt het ons niet om de verspreiding van het HPV-virus te voorkomen. Met een vaccinatiegraad van slechts 45% blijft het virus gewoon circuleren.
U noemt de lage vaccinatiegraad bij meisjes. Hoe is daar in de commissie over gesproken?
Gemma Kenter: De commissieleden zijn bezorgd over de lage deelnamegraad. En ook daarbuiten, in het werkveld, speelt die bezorgdheid. De commissie adviseert het RIVM om te kijken naar de manier waarop het programma wordt aangeboden en de communicatie daaromheen.
Henry de Vries: Het is heel frustrerend. Je hebt een goeie biomedische interventie waarmee je kanker kunt voorkomen, mensen een hoop persoonlijk leed kunt besparen en de kosten in de gezondheidszorg naar beneden kunt brengen. Het RIVM en het ministerie van VWS zijn aan zet als het gaat om het beter over het voetlicht krijgen van de boodschap dat er een heleboel gezondheidswinst valt te behalen.
Gemma Kenter: Wij hopen dat een nieuw programma weer positieve inbreng geeft om de vaccinatiegraad omhoog te brengen. Dit is een kans om hier nieuwe energie in te krijgen. We kunnen niet anders dan benadrukken dat het echt uniek is dat er tegen bepaalde vormen van kanker nu een vaccin bestaat dat daartegen beschermt. Dat is voor geen enkele andere vorm van kanker het geval. Dus ik zou zeggen: dames en heren laat u vaccineren!
Daarnaast adviseert de commissie een aanvullend programma op te zetten voor jongeren tot 26 jaar die zich nog niet gevaccineerd hebben. Hoe zou dat eruit moeten zien?
Gemma Kenter: Wat we vooral benadrukt zouden willen zien, is dat wanneer je nog niet bent gevaccineerd, je die kans alsnog hebt om dat te doen. Tot 18 jaar kan dat binnen het rijksvaccinatieprogramma vallen. Maar hoe dat georganiseerd zou worden is aan het RIVM. Jeugdgezondheidszorg heeft op die leeftijd al een contactmoment met de jongeren. Dat is een moment waarop gevraagd kan worden of men al is gevaccineerd en het meteen alsnog aanbieden. Voor oudere mensen is dat wat lastiger te organiseren.
Henry de Vries: Als commissie geven we geen advies over de manier waarop dat geïmplementeerd zou moeten worden. Voor die oudere groep kun je je voorstellen dat men een vaccinatie via de huisarts krijgt aangeboden. Of dat er via de GGD een extra programma wordt gestart. Het is belangrijk dat – wanneer het advies wordt overgenomen – jonge mensen in ieder geval weten dat de mogelijkheid wordt geboden.
“Wat we vooral benadrukt zouden willen zien, is dat wanneer je nog niet bent gevaccineerd, je die kans alsnog hebt om dat te doen.”
Is het dan denkbaar dat – wanneer de vaccinatiegraad omhoog gaat – de screening van vrouwen op baarmoederhalskanker in de toekomst niet meer nodig is?
Henry de Vries: Daar is veel discussie over. Zolang de vaccinatiegraad niet drastisch omhoog gaat, zal je moeten blijven screenen. Het zou wel kunnen dat het screeningsprogramma straks anders georganiseerd kan worden voor gevaccineerde vrouwen.
Gemma Kenter: Daarvoor moeten we eerst de eerste paar screeningsronden afwachten waarbij gevaccineerde vrouwen aan de beurt zijn. Dat is pas in 2023 het geval. Als we dan in de gelegenheid zijn om die gegevens aan elkaar te koppelen - wat qua privacy nog ingewikkeld kan worden – dan zien we wat het netto effect is. Dan verandert wellicht het totaalplaatje zowel voor vaccineren als screenen. Daarom is het advies dat de minister te zijner tijd weer een adviesvraag neerlegt.