1. Zorg
Binnen het domein Zorg worden in 2021 verschillende werkwijzen toegepast, onder meer gericht op extra flexibiliteit en versnelling van het adviesproces. Met deze efficiënte werkvormen en methodische variëteit is met behoud van kwaliteit snel ingespeeld op de politieke en maatschappelijke urgentie van de adviesonderwerpen binnen dit domein.
De Commissie Ethiek en recht brengt begin 2021 binnen enkele weken twee adviezen uit rond respectievelijk testbewijzen en ethische en juridische afwegingen rond COVID-19-vaccinatie. De adviezen over deze controversiële onderwerpen komen tijdig uit: nog voordat testbewijzen voor toegang of vaccinatiebewijzen in zicht zijn. De adviezen beschrijven ethische en juridische kaders die beleidsmakers kunnen hanteren bij het maken van afwegingen rond de inzet van test- of vaccinatiebewijzen. Beide adviezen waren en zijn nog steeds van waarde voor beleidsvorming, de maatschappelijke discussie en de berichtgeving in de media.
Hoorzittingen en interviews
Bij een aantal adviestrajecten in het domein Zorg hanteren verschillende commissies werkvormen als hoorzittingen en interviews om belanghebbenden te betrekken of externe partijen te raadplegen. Zo organiseert de Commissie Rijgeschiktheid in het adviestraject over rijgeschiktheid bij mensen met de diagnose ASS een hoorzitting waaraan onder andere de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA) en de Vereniging Rijschool Belang (VRB) een bijdrage leveren. Deze hoorzitting draagt bij aan het vergroten van de inzichten van de commissie en de erkenning van de diverse perspectieven van de betrokken partijen. Naast het advies over rijgeschiktheid bij mensen met de diagnose autismespectrumstoornis (ASS) brengt de commissie in 2021 advies uit over rijgeschiktheid bij mensen met ADHD.
Ook de tijdelijke Commissie In- en uitstroomcriteria Wbmv organiseert als onderdeel van haar adviestraject een hoorzitting. Hieraan leveren vele medische beroepsverenigingen, Patiëntenfederatie Nederland, NVZ en NFU, Zorgverzekeraars Nederland en Zorginstituut Nederland een bijdrage. Dit zorgt voor een groot draagvlak van het uiteindelijke advies.
De Commissie Preventie en behandeling eetstoornissen, geïnstalleerd op 14 juni, organiseert twee hoorzittingen, respectievelijk voor belanghebbenden en deskundigen. De deelnemers presenteren hun zienswijze op de adviesvragen van de staatssecretaris. Het advies wordt medio 2022 verwacht.
In de zomer start ook de Commissie Duurzaamheid medische hulpmiddelen. Op verzoek van het ministerie van VWS brengt deze commissie de belemmeringen en mogelijkheden in kaart om in de zorg te komen tot duurzamer gebruik van medische hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen. Voor het beantwoorden van de adviesvraag vinden interviews plaats met experts uit het veld en wordt casuïstiek beschreven.
Gevolgen coronapandemie
Op 13 juli is de tijdelijke Commissie Medische langetermijngevolgen van COVID-19 geïnstalleerd. De voorzitter van de Gezondheidsraad heeft deze commissie gevraagd de stand van wetenschap in kaart te brengen van de medische langetermijngevolgen van COVID-19 en de implicaties te beschrijven voor de medische (na)zorg en het gezondheidszorgbeleid.
De tijdelijke Commissie Mentale gezondheid en coronapandemie start op 6 juli 2021 en brengt op verzoek van de staatssecretaris van VWS de korte- en langetermijngevolgen van de coronapandemie op de mentale gezondheid in kaart. Op basis daarvan zal de raad adviseren welke groepen mogelijk extra aandacht nodig hebben. Beide adviezen verschijnen begin 2022.
Uitgebrachte adviezen 2021
Inzet testbewijzen coronavirus vraagt zorgvuldige afweging
Een maatregel waarbij een bewijs van een recente negatieve coronatest wordt gebruikt om de toegang tot voorzieningen te reguleren, vraagt een zorgvuldige afweging. De Gezondheidsraad formuleert ethische en juridische voorwaarden waaraan een dergelijke maatregel moet voldoen. Volgens de raad moet de overheid per situatie beoordelen of het gerechtvaardigd is om mensen te vragen een bewijs te tonen van een negatieve coronatest, als voorwaarde voor toegang tot een bepaalde voorziening.
Het advies Testbewijzen voor SARS-CoV-2: ethische en juridische voorwaarden is opgesteld door de Commissie Ethiek en recht en op 14 januari aangeboden aan de minister van VWS.
Vaccinatiebewijs door private partijen onder strikte voorwaarden
Vanwege de coronapandemie zijn er veel vragen over de (mogelijke) inzet van vaccinatiebewijzen door instellingen en bedrijven om de toegang te reguleren. Economische belangen kunnen daarbij een rol spelen, maar ook de wens om de gezondheid van de bezoekers te beschermen. Op grond van de wet kunnen private partijen in principe vragen om een vaccinatiebewijs bij de toegang tot diensten of voorzieningen. Maar een dergelijke maatregel mag niet leiden tot verboden discriminatie of ongelijke behandeling en moet de privacyregels respecteren. Private partijen moeten altijd een belangenafweging maken. Of de maatregel gerechtvaardigd is, kan verschillen per setting. Voor de afweging ontwikkelt de Gezondheidsraad een kader. Volgens de raad moet de overheid toezicht houden op de gerechtvaardigde inzet van vaccinatiebewijzen door private partijen.
Het advies Ethische en juridische afwegingen COVID-19-vaccinatie is opgesteld door de Commissie Ethiek en recht en op 4 februari aangeboden aan de minister van VWS.
Rijtest voor mensen met ADHD voortaan alleen op indicatie
Mensen met de diagnose ADHD die voor het eerst een rijbewijs willen aanvragen, moeten eerst medisch gekeurd worden en daarna een rijtest doen bij het CBR. De meerderheid van de kandidaten blijkt bij die rijtest volledig rijgeschikt (ongeveer 84%). De raad adviseert om de verplichte rijtest voor alle rijexamenkandidaten met ADHD te laten vervallen en het CBR te laten beslissen of een rijtest nodig is op basis van de medische keuring door een psychiater.
Het advies Rijgeschiktheid bij ADHD is opgesteld door de Commissie Rijgeschiktheid en op 11 maart aangeboden aan de minister van IenW.
Beoordeling bijzondere medische verrichtingen blijft maatwerk
Sommige vormen van diagnostiek of behandeling hebben een bijzondere status omdat ze heel complex of kostbaar zijn - zoals orgaantransplantatie - of maatschappelijk en ethisch gevoelig liggen - zoals klinisch genetisch onderzoek. Dergelijke vormen van medisch specialistische zorg vallen onder de Wet bijzondere medische verrichtingen (Wbmv). Op grond van de Wbmv is het uitvoeren van deze medische verrichtingen verboden, tenzij daarvoor een vergunning is verleend.
De raad meent dat de besluitvorming over wanneer een verrichting onder de Wbmv valt of er weer uit kan, gebaat is bij meer eenduidigheid en transparantie. Daartoe stelt de raad een beoordelingskader op en aanbevelingen voor de toepassing daarvan in de praktijk.
Het advies In of uit de Wbmv: handreiking voor maatwerk is opgesteld door de Commissie In- en uitstroomcriteria Wbmv en op 29 maart aangeboden aan de minister voor Medische Zorg en Sport.
Rijtest voor mensen met autisme voortaan alleen op indicatie
Mensen met de diagnose autismespectrumstoornis (ASS) die een rijbewijs willen aanvragen, moeten eerst medisch gekeurd worden. Ook moeten alle kandidaten met ASS een rijtest doen bij het CBR. Zo’n driekwart van de kandidaten met ASS wordt hierna rijgeschikt verklaard. Bij de kandidaten die niet of beperkt rijgeschikt blijken, geeft meestal de medische keuring de doorslag. De raad adviseert de verplichte rijtest voor alle rijexamenkandidaten met ASS te laten vervallen en het CBR de test alleen te laten afnemen als de medische keuring daar aanleiding toe geeft. Daarnaast wijst de raad erop dat mensen met ASS gebaat kunnen zijn bij een rijopleiding die is aangepast aan hun behoeften en mogelijkheden.
Het advies Rijgeschiktheid bij ASS is opgesteld door de Commissie Rijgeschiktheid en op 26 april aangeboden aan de minister van IenW.