Ontwikkelingen 2021 belicht
Voor de Gezondheidsraad is 2021, net als 2020, een veeleisend jaar. Er is dit verslagjaar veel gevraagd van de raad en de medewerkers van het secretariaat. De cijfers spreken boekdelen: brengt de raad in een ‘normaal’ jaar 20 tot 30 adviezen uit, in het verslagjaar zijn het er 56. Ook staat de Gezondheidsraad in 2021 voortdurend in de belangstelling van politiek, pers en publiek.
De Gezondheidsraad bevindt zich in normale omstandigheden wat minder in de directe politieke en maatschappelijke dynamiek. Dit verandert in de tweede helft van 2020 en duurt in 2021 voort. Met name door de COVID-gerelateerde adviezen kijken politiek, pers en publiek nauwlettend naar de Gezondheidsraad. Dit hangt samen met de prominente rol van de wetenschap in de coronapandemie. Wetenschappelijke bevindingen, en de adviezen van de Gezondheidsraad die daarop zijn gebaseerd, liggen ten grondslag aan politieke keuzes en beleid. De minister van VWS implementeert in 2021 tientallen adviezen van de raad over de vaccinatiestrategie en de inzet van vaccins, waardoor deze vrijwel direct doorwerken naar de Nederlandse bevolking. Dit maakt dat de raad in het verslagjaar vol in de schijnwerpers staat.
Veel aandacht
Ook de reguliere adviezen van de Gezondheidsraad krijgen in 2021 veel aandacht. Enkele voorbeelden hiervan zijn Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen (gepubliceerd: 22 juni), Risico’s van ultrafijnstof in de buitenlucht (gepubliceerd: 19 september), Griepvaccinatie: herziening van de indicatiestelling 2021 (gepubliceerd: 20 september), Verbetermogelijkheden bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (gepubliceerd: 19 oktober) en Evaluatie hielprikscreening: beoordelingskader en eerste inventarisatie (gepubliceerd: 14 december).
Hoewel er bij de meerderheid van de bevolking draagvlak voor de adviezen van de raad lijkt te bestaan, wordt er vanuit een deel van de samenleving met name op de COVID-gerelateerde adviezen kritisch gereageerd. Dit varieert van scherpe kritiek op een specifiek advies, zoals op 11 april van huisartsenactiecomité ‘Het roer moet om’ op het advies om AstraZeneca niet meer aan 60-minners te geven, tot de volledige afwijzing van adviezen door actiegroepen die gekant zijn tegen vaccinatie, zoals Viruswaarheid dat in oktober een rechtszaak aanspant.
Voor de raad is het de vraag hoe zich tot alle vormen van aandacht te verhouden. Uitgangspunt daarbij is dat de Gezondheidsraad als onafhankelijk adviesorgaan niet deelneemt aan het publieke debat en zich beperkt tot het toelichten van zijn adviezen. Die positie sluit het beste aan op de wettelijke taak van de raad: het adviseren van regering en parlement op het terrein van de volksgezondheid en gezondheidszorg.
Veerkracht
In 2021 laat de Gezondheidsraad meer dan ooit zien flexibel te kunnen werken. De aanzienlijke hoeveelheid adviezen op uiteenlopende terreinen en de tijdsdruk waaronder een groot deel daarvan wordt opgeleverd vergen veel van de organisatie. Waar nodig en mogelijk worden werkprocessen aangepast en de capaciteit uitgebreid. Voor een deel van de raad en het secretariaat, dat de adviestrajecten ondersteunt, is de werkdruk hoog. Vanwege de coronamaatregelen werken vrijwel alle medewerkers het hele jaar thuis. Ook dat doet een beroep op hun veerkracht en flexibiliteit. Het verzuimcijfer bij het secretariaat is met gemiddeld 3,5% over 2021 echter ruim een procentpunt lager dan het landelijk gemiddelde.
Totaal 56 adviezen
Net als in voorgaande jaren is de Gezondheidsraad ook in het drukke 2021 in staat de werkzaamheden met aandacht en onafhankelijkheid uit te voeren. Door de grote inzet van de leden en het secretariaat lukt het om in het verslagjaar 56 adviezen uit te brengen en de meeste adviestrajecten tijdig af te ronden. Slechts in enkele gevallen blijkt het vanwege capaciteitstekorten of de prioritering van COVID-gerelateerde adviezen nodig om de afronding van een lopend of de start van een nieuw adviestraject uit te stellen.
Aantal uitgebrachte adviezen in 2021
| COVID-gerelateerde adviezen | Reguliere adviezen | |
|---|---|---|
| jan | 5 | 0 |
| feb | 4 | 1 |
| mrt | 5 | 3 |
| apr | 4 | 1 |
| mei | 2 | 0 |
| jun | 6 | 5 |
| jul | 2 | 1 |
| aug | 0 | 0 |
| sep | 1 | 2 |
| okt | 0 | 1 |
| nov | 3 | 1 |
| dec | 4 | 5 |
Evaluatie
In 2021 is een start gemaakt met de wettelijke periodieke evaluatie van de raad, die eens in de vier jaar plaatsvindt. Hierin wordt gereflecteerd op zowel de adviezen, het adviesproces als de organisatie. Een extern bureau voert de evaluatie uit. Vanwege de bijzondere omstandigheden wordt 2021 daar als vijfde jaar in meegenomen. De evaluatie verschijnt in het eerste kwartaal van 2022.
Daarnaast hebben de algemeen secretaris en de ondernemingsraad afgesproken om een tussenevaluatie uit te voeren van de ontwikkeling van het secretariaat na de reorganisatie. De uitkomsten daarvan zijn begin 2022 bekend.
De vijf domeinen van de Gezondheidsraad
De Gezondheidsraad is actief in vijf domeinen: Zorg, Preventie en Screening, Voeding, Leefomgeving en Arbeidsomstandigheden. In zijn werkprogramma omschrijft de raad de adviesonderwerpen die op de agenda staan voor het komende jaar. Prioriteiten kunnen tijdens de programmaperiode veranderen, bijvoorbeeld omdat zich tussentijds urgente vragen voordoen, zoals ten gevolge van de coronapandemie.
In de volgende katernen belicht de Gezondheidsraad per domein de adviezen die hij in 2021 uitbrengt, de doorwerking van deze en eerder uitgebrachte adviezen, en activiteiten ter voorbereiding van komende adviezen. Daarnaast is er speciale aandacht voor de COVID-gerelateerde adviezen van de Gezondheidsraad uit het verslagjaar.