Gezondheidsrisico’s rond veehouderijen 2025: deel I

Waarschijnlijk is er een oorzakelijk verband tussen wonen in de buurt van geitenhouderijen en longontstekingen. Tot die conclusie komt de Gezondheidsraad in een eerste deeladvies dat vandaag is aangeboden aan de ministers van VWS en van LVVN.

Uit onderzoek binnen het programma Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO) komt naar voren dat mensen die in de buurt wonen van geitenhouderijen vaker longontsteking krijgen. In 2018 concludeerde de Gezondheidsraad dat er aanwijzingen waren voor een oorzakelijk verband, maar dat meer onderzoek nodig was. Begin 2025 zijn de resultaten van het derde VGO-onderzoek gepubliceerd, met gegevens uit meer regio’s in Nederland. Naar aanleiding daarvan en als basis voor vervolgstappen, hebben de ministers van VWS en LVVN de Gezondheidsraad gevraagd om te duiden of er sprake is van een oorzakelijk verband.

De gezondheidsraadcommissie Veehouderij en gezondheid, met deskundigen uit verschillende disciplines, heeft op basis van de beschikbare wetenschappelijke informatie beoordeeld hoe sterk de bewijskracht is voor een oorzakelijk verband. De commissie komt tot de conclusie dat de bewijskracht voor een oorzakelijk verband sterker is dan in 2018, en concludeert nu dat het verband tussen wonen in de nabijheid van geitenhouderijen en longontstekingen waarschijnlijk oorzakelijk is. Ook heeft de commissie zich gebogen over mogelijke biologische werkingsmechanismen. Ze acht het aannemelijk dat er een biologisch werkingsmechanisme is waarbij longontstekingen niet zo zeer het gevolg zijn van één specifieke ziekteverwekker maar eerder van een samenspel van factoren. Specifieke kenmerken van geitenhouderijen en gevoeligheid voor longontstekingen spelen daarin een rol.

Een waarschijnlijk oorzakelijk verband vormt volgens de commissie voldoende aanleiding om op basis van het voorzorgsbeginsel maatregelen te nemen om de gezondheidsrisico’s voor omwonenden van geitenhouderijen te beperken. Om te bepalen welk type maatregelen passend en effectief kan zijn, zal de commissie in het tweede deeladvies dieper ingaan op de aard en ernst van de gezondheidsrisico’s. Dat advies verschijnt aan het einde van dit jaar.

Veelgestelde vragen

Nee, daar gaat de Gezondheidsraad niet over. Een besluit over het nemen van maatregelen is aan de minister. De Gezondheidsraad schetst welke mogelijke handelingsopties er zijn en welke overwegingen de minister mee kan nemen in dat besluit. Dat doet de raad op basis van een beoordeling van de beschikbare wetenschappelijke literatuur, waarbij zo veel mogelijk verschillende invalshoeken worden meegenomen. De raad is daarbij rolvast: het uitgangspunt is de stand van wetenschap en het is vervolgens aan beleidsmakers en politiek om de adviezen af te wegen tegen andere zaken, zoals financiële overwegingen of andere beleidsaspecten.

De Gezondheidsraad heeft als wettelijke taak regering en parlement op basis van de stand van de wetenschap te adviseren op het brede terrein van de volksgezondheid en gezondheidszorg. Adviezen van de Gezondheidsraad stoppen niet bij een wetenschappelijke analyse. Op basis van de stand van wetenschap en inzicht in de uitvoeringspraktijk en in de maatschappelijke, politieke en bestuurlijke context waarin de adviezen landen schetst de raad ook handelingsperspectieven.

De Gezondheidsraad heeft naar aanleiding van eerdere VGO-onderzoeken ook een advies uitgebracht. Daarin heeft de raad onder andere aangegeven dat verder onderzoek wenselijk zou zijn. Nu is de Gezondheidsraad gevraagd om de wetenschappelijke inzichten te actualiseren en opnieuw te duiden. De resultaten van het nieuwe VGO-III onderzoek worden daarin meegenomen.

Stand van zaken

Publicatie
1. 3 juli 2025
Lopende activiteit
1. Commissie
2. Startbrief
In voorbereiding
1. Adviesaanvraag
  
  De Gezondheidsraad zal op verzoek van het ministerie van VWS opnieuw adviseren over gezondheidsrisico’s voor omwonenden van veehouderijen. Naar aanleiding van de resultaten van het recentste VGO-onderzoek Veehouderij en Gezondheid Omwonenden (VGO-III) vraagt het ministerie de Gezondheidsraad specifiek te kijken naar het gezondheidseffect van het wonen in de buurt van een geitenhouderij.
  
  In het Gezondheidsrisico's rond veehouderijen: vervolgadvies (2018) concludeerde de Gezondheidsraad op basis van de toenmalige stand van de wetenschap dat er mogelijk een verband is tussen bepaalde gezondheidsproblemen van omwonenden en intensieve veehouderij, maar dat de gegevensbasis op dat moment te beperkt was om te kunnen spreken van algemeen aanvaarde wetenschappelijke inzichten. De raad brengt nu opnieuw de stand van wetenschap in kaart, onder meer op basis van het onlangs gepubliceerde derde VGO-onderzoek. Het advies zal in 2 delen worden uitgebracht. Het 1^e deel zal naar verwachting begin juli verschijnen en gaat vooral in op de vraag wat er nu wel en niet is af te leiden uit de wetenschappelijke literatuur over het verband tussen de nabijheid van geitenhouderijen en het risico op longontsteking. Het 2^e deel wordt verwacht in november 2025 en gaat in op meer gedetailleerde en complexere vragen omtrent de aard en ernst van de gezondheidseffecten en de mogelijk oorzaken.
  
  Adviesaanvraag minister van VWS over gezondheidsrisico's omwonenden veehouderijen, in het bijzonder geitenhouderijen

Gezondheidsrisico’s rond veehouderijen 2025: deel I

Veelgestelde vragen

Stand van zaken

Publicatie

3 juli 2025

Lopende activiteit

Commissie

Startbrief

In voorbereiding

Adviesaanvraag

Eerder verschenen adviezen over dit onderwerp:

Gezondheidsrisico’s rond veehouderijen: vervolgadvies